Nghệ thuật văn hóa trà đạo Nhật Bản không còn quá xa lạ đới với chúng ta. Phong cách thưởng thức cùng nhiều ý nghĩa sâu sắc bên trong đã được cả thế giới ngưỡng mộ và tìm hiểu. Trà đạo Nhật chứa đựng sự chỉn chu, tỉ mỉ tới từng chi tiết. Đây là một nét văn hóa đặc riêng và độc nhất của đất nước mặt trời mọc. Hôm nay, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ hơn qua bài viết dưới đây.
Trà đạo Nhật Bản là gì?
Trà đạo Nhật Bản hay còn gọi là “chanoyu” hoặc “sado”, thường dịch nghĩa là lối uống trà. Đây là một phong cách thuộc bộ phận truyền thống Omotenashi – chăm sóc khách hàng hết lòng của xứ sở mặt trời mọc.
Trà đạo được xem là sự nâng cấp từ hoạt động phục vụ đồ uống đơn giản trở thành một nghệ thuật biểu diễn về phương thức chuẩn bị và pha chế. Trong nghệ thuật trà thì cũng có nhiều giai đoạn hoặc mức độ phân cấp khác nhau:
- Otemae: được biết tới là nghệ thuật khi thưởng thức quá trình chuẩn bị cũng như cách pha trà matcha.
- Chakai: Là buổi họp mặt thể hiện sự trân trọng với nghi thức pha trà, nhưng ở một mức độ thông thường.
- Chaji: Phiên bản họp mặt tương tự như Chakai nhưng diễn ra trang trọng hơn.
- Senchado: Một nghi thức sử dụng lá trà.
Lịch sử trà đạo Nhật Bản
Theo lịch sử ghi chép lại thì khoảng đầu thế kỷ XII, những hạt trà đầu tiên xuất phát từ Trung Quốc, du nhập vào Nhật Bản. Chúng được vận chuyển bởi một vị cao tăng tên là Eisai (sinh năm 1141, mất năm 1215) đi học đạo.
Chính vị sư tăng này là tác giả của cuốn sách “Khiết trà dưỡng sinh ký” (Kissa Yojoki) vẫn còn giá trị tới ngày nay. Trong cuối sách là những mẫu chuyện lưu lại như một cuốn nhật ký về các thú vui thưởng trà.
Nhờ cuốn sách này, các công dụng tuyệt vời của trà đạo bắt đầu len lỏi và phổ biến hơn ở Nhật. Cách đem đến cho trà một hương vị hấp dẫn, giúp đầu óc thư giãn, thoải mái, đưa con người về với thiên nhiên,…
Sau này, việc thưởng trà đã tăng lên thêm một bậc khi kết hợp cùng tinh thần Thiền Tịnh của Phật giáo. Ngày nay thì văn hóa trà đạo Nhật Bản đã trở nên cực kỳ nổi tiếng và được rất nhiều người yêu thích, đam mê.
Ý nghĩa của trà đạo Nhật Bản
Khi nhắc đến văn hóa trà đạo Nhật Bản, không chỉ xoay quanh việc pha và uống trà. Mà ẩn sâu trong đó là một nghệ thuật con người, giúp thanh lọc tâm hồn bằng cách hòa mình vào thiên nhiên. Đồng thời, tu tâm dưỡng tính để giác ngộ “đạo”. Bốn nguyên tắc cơ bản trong trà đạo bao gồm: Hòa – Kính – Thanh – Tịch (和 – 敬 – 清 – 寂).
- Hòa là sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, sự hòa hợp giữa người pha trà các dụng cụ.
- Kính là lòng thành kính, tôn kính đối vói người khác, sự tri ân đối với cuộc sống này.
- Thanh: Khi lòng thành kính đạt đến mức không phân biệt, tâm hồn con người sẽ trở nên bình thản, đó là ý nghĩa của chữ Thanh.
- Tịch: Có nghĩa là sự tĩnh lặng mang tới cho người thưởng trà sự bình yên, thanh thản.
Văn hóa trà đạo của Nhật Bản
Trà đạo có lịch sử lâu đời, gắn liền với sự phát triển theo từng năm của đất nước mặt trời mọc. Văn hóa này trở thành một người bạn tâm giao không thể tách rời. Đây không còn chỉ là uống trà nữa mà là một nghệ thuật và phong cách sống được thể hiện qua từng tách trà.
Qua cách pha trà, thưởng thức, cả cách cảm nhận chúng ta thấy được sự cẩn thận, tỉ mỉ, từ tốn, khiêm nhường của con nguời Nhật Bản. Những đức tính tốt này luôn khiến thế giới phải ngưỡng mộ và học hỏi.
Nền văn hóa trà đạo Nhật Bản luôn được gìn giữ và phát triển, các lớp học về trà đạo được mở rộng rãi tại các trường đại học. Người dân đất nước mặt trời mọc luôn muốn giáo dục thế hệ mai sau về lịch sử văn hóa nước nhà.
Hằng năm, các cuộc thi “Văn hóa trà” sẽ được tổ chức và chia ra nhiều cấp độ. Cuộc thi nhắc nhớ mọi người về ý nghĩa của trà mang lại, rũ bỏ muộn phiền, quay về bên trong con người mình, bình thản và an yên.
Những quy tắc cầu kỳ trong văn hóa trà đạo Nhật Bản
Với người Nhật, trà đạo là một hình thức thưởng trà để giải trí trong không gian tĩnh lặng. Cả chủ và khách đều hướng đến sự thư giãn tâm hồn một cách tối đa, hòa hợp với thiên nhiên.
Do vậy, trong nghệ thuật trà, cần tuân thủ một số nguyên tắc khá chi tiết.
Không gian thưởng trà
Phòng trà là nơi thưởng thức, trải nghiệm trà. Các cửa sổ sẽ được làm bằng giấy, bước tường có treo các bước tranh hoăc thư pháp. Ngoài ra, còn trang trí thêm bình cắm hoa theo mùa.
Khi khách đến sẽ được đưa qua một dãy phòng để đến phòng đợi. Tại đây, bạn sẽ được phục vụ một tách nước nóng, sau đó, khách sẽ được đưa ra khu vườn dẫn đến phòng trà. Vườn trong khuôn viên phòng trà mang đậm nét thanh tịnh, trang nhã, đặc biệt được chăm sóc cực kỳ tỉ mỉ.
Trước khi bước vào nhà, khách dừng lại rửa tay trước khi vào phòng trà. Chủ nhà cúi mình tiếp đón khách lịch sự trong bộ kimono truyền thống. Lối vào phòng trà thường khá thấp, khiến người đi phải cúi mình, thể hiện cho sự cung kính và khiêm tốn.
Những buổi tiệc trà lớn có thể kéo dài hơn 4 giờ đồng hồ. Trước tiệc trà, khách sẽ được phục vụ một chiếc bánh ngọt có hình dạng và màu sắc theo mùa hay dịp lễ quan trọng. Ví dụ như hình lá momiji hay hình hoa sakura,…
Quy tắc về nước pha trà
Nước pha trà phải đạt tiêu chuẩn gắt gao khi thực hiện các bước trong nghệ thuật văn hóa trà đạo Nhật Bản. Tuyệt đối không dùng nước đang sôi để pha trà. Nước pha trà sẽ được giữ ấm trong bình thủy hay ấm kim khí để nhiệt độ luôn ở mức 80 – 90 độ C.
Sau đó, tùy vào từng loại trà sử dụng thì nhiệt độ để pha cũng sẽ có chút khác biệt.
Quy tắc pha trà
Trước khi chính thức pha trà thì các dụng cụ pha hay tách uống đều được tráng qua nước sôi, sau đó dùng khăn lau khô. Người pha trà sẽ ngửi qua trà một lần để phân biệt đây là loại trà nào, cách pha ra sao cho phù hợp.
Khi pha trà cần chú ý tới lượng nước pha trà sao cho vừa đủ để khi rót cho khách phải hết trọn nước bên trong bình. Nếu sót lại thì các lần uống trà kế tiếp, chất lượng trà sẽ giảm bớt đi rất nhiều.
Những quy tắc thưởng trà trong văn hóa trà đạo Nhật Bản
Trong quá trình thưởng thức trà đạo Nhật thì cũng có những quy tắc quan trọng. Cụ thể:
Quy tắc khi tham gia thưởng trà
Quy tắc đầu tiên khi tham gia thưởng trà đạo Nhật Bản là bạn không được sử dụng các loại trang sức, đồng hồ. Phụ nữ không nên mặc váy ngắn còn đàn ông thì nên đi tất trắng. Đồng thời, tránh sử dụng các loại nước hoa có mùi nồng để đảm bảo hương vị thuần túy của trà.
Quy tắc khi uống trà
Trước khi uống trà, hãy xoay bát trà theo chiều kim đồng hồ. Sau đó, đặt lòng bàn tay trái vào dưới đáy bát, tay phải vuốt va bát trà. Khi uống, hãy tập trung 100% vào bát trà thay vì không gian xung quanh. Uống xong, bạn phải xoay mặt trước của bát ngược chiều kim đồng hồ, hướng về phía nghệ nhân pha trà. Lúc này, bạn mới có thể nói chuyện với người nghệ nhân ấy.
Quy tắc sau khi uống trà
Trường hợp trà bạn uống là trà loãng thì bạn phải uống hết, nếu đó là trà mạnh thì không cần phải uống tất cả. Tuy nhiên, sau khi uống xong, hãy lau cạnh bát bằng ngón tay cái và ngón trỏ.
Qua bài viết này, chắc hẳn bạn đã hiểu được phần nào nghệ thuật văn hóa trà đạo Nhật Bản. Nét văn hóa này mang đậm tính khiêm thường, tinh tế, tỉ mỉ và bình thản của con người nơi đây. Để cảm nhận rõ hơn về đất nước này, hãy thử một lần đi thưởng thức trà đạo bạn nhé!
